Alice en Ritxi wonen in een mooie wijk van de Baskische stad Vitoria. Ze willen graag kinderen maar dat gaat niet vanzelf. Uiteindelijk raakt Alice met medische hulp zwanger. Ze wordt moeder van een tweeling. Maar het jongetje en het meisje leven niet lang: Alice verdrinkt haar kinderen in hun badje.

De dubbele babymoord is het gesprek van de dag, maar de verteller van Moeders zullen nooit neemt daaraan liever geen deel - ze is hoogzwanger. Een paar weken lang lukt het haar de zaak te negeren. Dat verandert als ze zich, net voor ze bevalt van een zoon, ineens herinnert dat Alice - die toen nog Jade heette - elf jaar eerder een week lang in de kamer tegenover haar logeerde, in een studentenhuis ergens in Engeland. Wie is Alice? Waarom doodde ze haar kinderen? Deze vragen zijn genoeg kapstok om een roman aan op te hangen.

Maar Katixa Agirre laat haar verteller niet alleen graven in de ziel van de moordenares, maar vooral in haar eigen ziel. En die heeft veel te verstouwen sinds ze zwanger werd. Dat was, om te beginnen, helemaal niet de bedoeling. Haar Zweedse partner is een 'aardige en fatsoenlijke kerel', maar niet per se 'de geroepene om de vader van mijn kinderen te worden'. Bovendien heeft ze niet lang daarvoor de schrijver in zichzelf ontdekt. Met haar debuutroman (goed ontvangen, dat scheelt) was ze naar haar gevoel 'dicht bij de plek (...) gekomen waar ik thuishoorde'. En daar is geen plaats voor een baby.

Maar ironisch genoeg heeft ze met dit conflict wel een thema te pakken dat haar aan het denken en schrijven zet. Vrouwen zullen nooit (in het Baskisch geschreven, uit het Spaans vertaald) is het alle kanten op schietende resultaat daarvan. 'Ik werd voor het eerst vereerd met het bezoek van aambeien', zo stelt ze kort na de bevalling vast terwijl ze een paar regels eerder haar kindje omschrijft als 'een mooi, piepklein jongetje'. En kort nadat ze instemmend een ontluisterende uitspraak van Doris Lessing opdist (het moederschap is 'de Himalaya van de Verveling') omschrijft ze het geven van borstvoeding als 'het toppunt van menselijke sensualiteit'.

Niet alleen haar gedachten en gevoelens zwalken, ook haar tekst wisselt om de haverklap van gedaante. Verhalende fragmenten, innerlijke monologen, passages over kindermoord in historisch perspectief en lijstjes ('De slechte moeder versus de goede schrijfster: een checklist') wisselen elkaar zonder dat het stoort af. Alles stroomt in dit boek en alles (inclusief de humor) staat in dienst van de zoektocht van een vrouw wier identiteit op drift is geraakt door het moederschap.

Alles, dus ook de kiem van Katixa Agirres verrassende roman: de moord op de tweeling. Want hoe intrigerend op zichzelf ook, in de kieren van Vrouwen zullen nooit ontpopt Alices monsterlijke moederschap zich als een spiegel voor de verteller. Zou zij zelf ook tot zo'n daad in staat zijn? Het is niet alleen aan de literatuur te danken dat zij zich bewust wordt van deze vraag, maar ook dat het antwoord daarop ontkennend is. Het schrijverschap en het moederschap hoeven elkaar dus niet uit te sluiten. Sterker nog: in Vrouwen zullen nooit kunnen ze niet zonder elkaar.

Katixa Agirre, Moeders zullen nooit, Zirimiri Press, 221 p., 21,50 euro. Vertaald door Mariolein Sabarte Belacortu.

Masquer le texte

Alice en Ritxi wonen in een mooie wijk van de Baskische stad Vitoria. Ze willen graag kinderen, maar dat gaat niet vanzelf. Daarom probeert Alice met medische hulp zwanger te raken en dat lukt ten slotte. Ze wordt moeder van een tweeling. Maar het jongetje en het meisje leven niet lang: Alice verdrinkt haar kinderen in hun badje.

De dubbele babymoord is het gesprek van de dag, maar de naamloze verteller van Moeders zullen nooit neemt daaraan liever geen deel. Daar heeft ze zo haar reden voor: ze is hoogzwanger. Een paar weken lang lukt het haar om de geruchtmakende zaak te negeren. Dat verandert wanneer ze zich, net voordat ze bevalt van een zoon, ineens herinnert dat Alice - die toen nog Jade heette - elf jaar eerder een week lang in de kamer tegenover haar heeft gelogeerd, toen ze ergens in Engeland in een studentenhuis woonde.

Wie is Alice? Waarom vermoordde ze haar kinderen? Deze vragen zijn genoeg kapstok om een roman aan op te hangen. Maar Katixa Agirre laat haar verteller niet alleen graven in de ziel van de moordenares, ze laat haar ook en vooral graven in haar eigen ziel. En die heeft heel wat te verstouwen sinds ze zwanger werd. Dat was, om te beginnen, helemaal niet de bedoeling. Haar partner is een 'aardige en fatsoenlijke kerel, betrouwbaar en ontwikkeld', maar niet per se 'de geroepene om de vader van mijn kinderen te worden'.

Bovendien heeft ze niet lang daarvoor de schrijver in zichzelf ontdekt en dat was niets minder dan een existentiële openbaring. Met haar debuutroman (goed ontvangen, dat scheelt natuurlijk) was ze naar haar gevoel 'dicht bij de plek (...) gekomen waar ik thuishoorde'. En daar is geen plaats voor een baby. Het schrijverschap laat zich naar haar idee niet combineren met het moederschap.

Ironisch genoeg heeft ze met dit conflict wel een onderwerp te pakken dat haar aan het denken en schrijven zet. Moeders zullen nooit (in het Baskisch geschreven, maar uit het Spaans vertaald) is het alle kanten op schietende resultaat daarvan. 'Ik werd voor het eerst vereerd met het bezoek van aambeien', stelt ze kort na de bevalling vast, terwijl ze een paar regels eerder haar kindje omschrijft als 'een mooi, piepklein jongetje'. En kort nadat ze instemmend een ontluisterende uitspraak van Doris Lessing heeft opgedist (het moederschap is 'de Himalaya van de Verveling') omschrijft ze het geven van borstvoeding als 'het toppunt van menselijke sensualiteit'.

Niet alleen haar gedachten en gevoelens zwalken, ook haar tekst wisselt om de haverklap van gedaante. Verhalende fragmenten, innerlijke monologen, dialogen, essay-achtige passages (waaronder een lang hoofdstuk over kindermoord in historisch perspectief) en lijstjes ('De slechte moeder versus de goede schrijfster: een checklist') wisselen elkaar af zonder dat je ook maar een moment het idee krijgt dat je te gast bent in een literair laboratorium. Alles stroomt in dit boek en alles (inclusief de humor en ironie) staat in dienst van de existentiële zoektocht van een jonge vrouw wier identiteit op drift is geraakt door het moederschap.

Alles, dus ook de kiem van Katixa Agirres verrassende roman: de moord op de tweeling. Want hoe intrigerend op zichzelf ook, in de kieren van Moeders zullen nooit ontpopt Alices monsterlijke moederschap zich tot een spiegel voor de verteller. Zou zij zelf ook in staat zijn tot zo'n daad? Het is, zo kun je in andere kieren lezen, niet alleen aan de literatuur te danken dat zij zich bewust wordt van deze vraag, maar ook dat het antwoord daarop ontkennend is. Het schrijverschap en het moederschap hoeven elkaar dus niet uit te sluiten. Sterker nog: in Moeders zullen nooit kunnen ze niet zonder elkaar.

****

Uit het Spaans vertaald door Mariolein Sabarte Belacortu.

Zirimiri Press; 221 pagina's; € 21,50.

Masquer le texte

Het is een vredig tafereel. Toch op het eerste gezicht, toch in de ogen van het kindermeisje. Haar werkgeefster Alice ligt te slapen op het bed, samen met haar tweeling, een jongen en een meisje die schijnbaar ingedommeld zijn. Alice ligt met één borst ontbloot, alsof ze haar kroost net nog heeft gezoogd en nu even een hazenslaapje doet. Maar wanneer het kindermeisje de tweeling in hun kribbe wil leggen, deinst ze terug: hun lippen zijn blauw, hun huid akelig koud. ‘Nu zijn ze veilig’, fluistert Alice, een bezwering die ze als een mantra zal blijven herhalen, ook tegen de politie en de ambulanciers, ook tegen haar man Ritxi. Hij komt net op tijd thuis om te zien hoe zijn kinderen in grijze zakken worden gestopt.

Een schrijfster raakt gefascineerd door de gruwelberichten in de pers, en niet alleen omdat ze zelf op het punt staat te bevallen. Er is meer, alleen kan ze er de vinger niet op leggen. Pas in het kraambed, tussen twee pijnlijke weeën door, valt het kwartje: ze kent Alice van vroeger, toen Alice nog onder de naam Jade door het jonge leven dartelde.

Dan al, tussen het bloed en het slijm en de pijn en vreugde, is de beslissing gemaakt: hier zal ze een boek over schrijven. Want ze wil het begrijpen, net als iedereen. Waarom doodt een moeder haar baby’s? Met de hulp van haar man, haar spaarcenten en een literaire prijs die als manna uit de Baskische hemel komt gevallen, zal ze haar moederschapsverlof wijden aan het drama.

Dat is overigens makkelijker gezegd dan gedaan als je maandenlang maar drie uur aan een stuk slaapt en in je omgeving op onbegrip stoot omdat je je kind naar de crèche brengt. Ook haar research vlot niet. Jade was vroeger inderdaad een mythomaan en kon met haar schoonheid rijke mannen om haar vinger winden, maar haar leven als Alice leek sprookjesachtig: geen tekenen van postnatale depressie, geen bewijs van een kil hart. Zelfs tijdens de rechtszaak blijft de schrijfster twijfelen: is Alice nu een moderne Medea of slechts het slachtoffer van haar op hol geslagen hormonen?

De Baskische schrijfster Katixa Agirre denkt via het aangrijpende verhaal van Alice na over de stigma’s waar schrijvende moeders mee kampen. De geschiedenis, geschreven door mannen, is niet mals voor vrouwen die zich niet met volle overgave aan hun kroost wijden. Het wordt nog erger wanneer moeders denken dat ze naast die levenstaak ook nog eens auteur moeten zijn – aan de haard, niet aan de schrijftafel is het devies.

In korte essayistische overpeinzingen snijdt Agirre in deze roman de misogyne etterbuil open. Wat dan nog als Doris Lessing haar kinderen in de steek liet om te schrijven? Hoe komt het dat Sylvia Plath als jonge moeder zo gelukkig leek, tot vlak voor haar ovenmoment? Waar waren de vaders, waarom stonden zij hun echtgenotes niet bij? Knap hoe Agirre die moeilijke vragen opwerpt in een spannende rechtbankthriller. Mits enige moed is dit het ideale cadeauboek voor uw volgende kraambezoek.

***

Zirimiri Press (oorspronkelijke titel: Amek ez dute), 220 blz., € 22,50.

Masquer le texte

Wat zullen moeders nooit doen? Dat is de vraag die de titel van deze roman oproept. Op de eerste pagina’s weet je al hoe de titel kan worden aangevuld: moeders zullen nooit hun kinderen doden. Maar dat is wel wat Alice Espanet (Française, getrouwd met een Spanjaard) heeft gedaan. Dat ontdekt haar kindermeisje: Alice heeft haar tweelingbaby’s verdronken. Waarom? Dat is de vraag die zich opdringt aan de anonieme vertelster die schrijfster is en hoort over deze dubbele babymoord wanneer ze zelf moeder wordt. Ze gaat op onderzoek uit en komt daarbij het een en ander te weten over Alice, maar wordt vooral overvallen door veel vragen over haar eigen moederschap. Wat gebeurt er met je lichaam als je moeder wordt? Wilde ze eigenlijk wel moeder worden? Staat haar moederschap haar schrijverschap niet in de weg? Ze probeert antwoorden te vinden door zich onder andere te spiegelen aan andere moeders, onder wie schrijfsters als Doris Lessing en Sylvia Plath. Een opvallende, speels gestructureerde, niet van humor gespeende roman over een serieus onderwerp van de Baskische auteur (1981) die voor haar roman ‘Itxaron atertu arte’ de 111 Akademiaprijs ontving. Masquer le texte